Uluslararası taşımacılık için kara yolu, deniz yolu, demir yolu ve havayolu gibi çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu taşımacılık hizmetlerinde, karşılıklı hükümlerin ortaya konulduğu uluslararası pek çok anlaşma mevcuttur. Bu anlaşmalar taşımacılık türüne göre farklılık gösterir. Demir yolu taşımacılığında; Railway Bill (RWB)-Demir Yolu Taşıma Senedi, deniz yolu taşımacılığında; Ocean Bill of Lading (B/L)-Deniz Konşimentosu, kara yolu taşımacılığında; Truck Bill of Lading ya da CMR-Kara Yolu Taşıma Senedi, hava yolu taşımacılığında ise Airway Bill (AWB)-Hava Yolu Taşıma Senedi kullanılır.
Dünya genelinde ulaşım imkanları ve maliyetinin daha düşük olması gibi faktörlerle en çok tercih edilen uluslararası taşımacılık türü kara yolu taşımacılığıdır. Dolayısı ile CMR anlaşmaları sıklıkla yapılmaktadır.
CMR Nedir?
Uluslararası nitelikte bir belge olan CMR’nin açılımı, Convertion Marchandises Routiers’dır. Tam adı, “Convention Relative Au Contrat De Transport İnternational De Marchandieses Par Route” olan bu anlaşma “Uluslararası Karayolu Mal Taşımacılığı Sigortası” anlamına gelmektedir. CMR Antlaşması, uluslararası kara yolu taşımacılığında, taşıma şartlarını standardize eden ve taşıyıcının sorumluluklarını belirler.
1978 yılında Cenevre’de hazırlanmış ve 1979 yılında Birleşmiş Milletler (BM) tarafından imzalanması için dünya devletlerine iletilmiştir. Türkiye, 07.12.1993 tarihli ve 3939 sayılı Kanunla 04.01.1995 yılında “Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı İçin Mukavele Sözleşmesi (CMR) Konvansiyonuna katılmıştır. Türkiye ile birlikte CMR anlaşmasını imzalayan ülkelerin sayısı, 56’dır.
CMR Anlaşması’nın Konusu ve Kapsamı Nedir?
CMR Anlaşması hükümlerini kabul eden ülkeler tarafında kullanılan bir kara yolu taşıma belgesidir. Bu anlaşma, alıcı ve taşıma şirketi arasında çift taraflı imzalanır. CMR Anlaşmasının konusu, malların belirlenen koşullarda taşınmasıdır. CMR belgesinin özel bir formatı yoktur ve belgede yer alan bilgilerin tamamının doğruluğu ihracatçı firmaya aittir. Bu belgeye sahip olunması, tüm taşıma işlemlerinin CMR anlaşmasında belirtilen hükümlere göre yapıldığı ifade eder. 3 nüsha olarak düzenlenir. Bu nüshalardan biri ihracatçı firma için, biri mallar ile birlikte gönderilmek için ve sonuncusu da taşıyan firma için düzenlenir. Kanıt niteliğinde kullanılan bu belge, taşıyan firma ve yükleyici firma tarafından imzalanır. İmza yerine kaşe de kullanılabilir.
- CMR Anlaşmasına göre yükleme yurtiçi yapılamaz.
- Taşınacak ürün, mal niteliğinde olmalıdır.
- Taraflar arasında alacak ve verecek ilişkisi oluşturmalıdır.
CMR Belgesi Nereden Alınır?
CMR belgesi, belirli bir kurumdan ya da kuruluşlardan alınan bir belge değildir. Bu belgeyi, nakliye-taşıma işlemini gerçekleştirecek firma tarafından üç nüsha olarak düzenlenir.
İhracatçı Firmanın CMR Belgesi Üzerindeki Sorumlulukları Nelerdir?
- CMR belgesinde yer alan bilgilerin doğruluğu,
- Mal ambalajlarının en iyi şekilde yapılması
- Gümrük tarafından istenen belgelerin hazırlanmasıdır.
CMR Belgesinde Yer Alan Bilgiler Nelerdir?
Bir CMR belgesinde,
- İhracatçı firmanın adı,
- İhracatçı firmanın adresi,
- İthalatçı firmanın adı,
- İthalatçı firmanın adresi,
- Malın teslim edileceği konum bilgisi,
- Yükleme işleminin gerçekleşeceği yerin bilgileri,
- Yükleme tarihi,
- Mal cinsi,
- Ambalaj cinsi ve sayısı,
- Brüt kilo,
- Teslim biçimi,
- Araç plaka bilgileri yer alır.
Yukarıda listelenen maddelerin belgede yer alması, Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Sözleşmeleri Konvansiyonu 5. ve 6. Maddeleri ve 1978 Protokol eki gereğince zorunludur.